Liberalzimi dhe politika liberale e neoklasikë

Publikuar 23:47 2 January, 2024

Mr.Ali Hertica

Në themel të besimit liberal në kundërshtarë qëndron bindja se qeniet njerëzore janë në thelb krijesa racionale të afta për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre politike përmes dialogut dhe kompromisit. Ky aspekt i liberalizmit u bë veçanërisht i spikatur në projektet e shekullit të 20-të që synonin eliminimin e luftës dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve midis shteteve përmes organizatave të tilla si Lidhja e Kombeve, Kombet e Bashkuara dhe Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë.

Liberalizmi, doktrinë politike që merr mbrojtjen dhe rritjen e lirisë së individit si problem qendror të politikës. Liberalët zakonisht besojnë se qeveria është e nevojshme për të mbrojtur individët që të mos dëmtohen nga të tjerët, por ata gjithashtu pranojnë se vetë qeveria mund të përbëjë një kërcënim për lirinë. Siç e shprehu pamfletisti Revolucionar Amerikan Thomas Paine në Common Sense (1776), qeveria është në rastin më të mirë “një e keqe e domosdoshme”. Ligjet, gjyqtarët dhe policia nevojiten për të siguruar jetën dhe lirinë e individit, por fuqia e tyre shtrënguese mund të kthehet gjithashtu kundër individit. Problemi, pra, është të krijohet një sistem që i jep qeverisë fuqinë e nevojshme për të mbrojtur lirinë individuale, por gjithashtu parandalon ata që qeverisin ta keqpërdorin atë pushtet.

Problemi shtohet kur dikush pyet nëse kjo është gjithçka që qeveria mund ose duhet të bëjë në emër të lirisë individuale. Liberalizmi klasik, një formë e hershme e liberalizmit, dhe “liberalët neoklasikë” modernë (d.m.th., libertarianët), përgjigjen se është. Megjithatë, që nga fundi i shekullit të 19-të, shumica e liberalëve kanë këmbëngulur që fuqitë e qeverisë mund të promovojnë, si dhe të mbrojnë lirinë e individit. Sipas liberalizmit modern, detyra kryesore e qeverisë është të heqë pengesat që i pengojnë individët të jetojnë të lirë ose të realizojnë plotësisht potencialin e tyre. Pengesat e tilla përfshijnë varfërinë, sëmundjet, diskriminimin dhe injorancën. Mosmarrëveshja midis liberalëve nëse qeveria duhet të promovojë lirinë individuale dhe jo thjesht ta mbrojë atë, reflektohet në një farë mase në konceptet e ndryshme mbizotëruese të liberalizmit në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë që nga fundi i shekullit të 20-të. Në Shtetet e Bashkuara, liberalizmi është i lidhur me politikat e shtetit të mirëqenies të programit New Deal të administratës Demokratike të Pres. Franklin D. Roosevelt, ndërsa në Evropë ajo lidhet më shpesh me një angazhim ndaj qeverisë së kufizuar dhe politikave ekonomike laissez-faire (shih më poshtë Liberalizmi bashkëkohor dhe diskuton themelet politike dhe historinë e liberalizmit nga shekulli i 17-të e deri më sot. Për mbulimin e liberalizmit filozofik klasik dhe bashkëkohor, shihni filozofinë politike,Karakteristikat e përgjithshme

Liberalizmi rrjedh nga dy tipare të lidhura të kulturës perëndimore. E para është preokupimi i Perëndimit me individualitetin, në krahasim me theksin në qytetërimet e tjera mbi statusin, kastën dhe traditën. Përgjatë pjesës më të madhe të historisë, individët kanë qenë të zhytur në klanin, fisin, grupin etnik ose mbretërinë e tyre dhe janë nënshtruar. Liberalizmi është kulmi i zhvillimeve në shoqërinë perëndimore që prodhoi një ndjenjë të rëndësisë së individualitetit njerëzor, një çlirim të individit nga nënshtrimi i plotë ndaj grupit dhe një relaksim të mbajtjes së ngushtë të zakonit, ligjit dhe autoritetit. Në këtë aspekt, liberalizmi qëndron për emancipimin e individit. Shihni gjithashtu individualizmin.

Liberalizmi rrjedh gjithashtu nga praktika e kontradiktoritetit, ose kundërshtarit, në jetën politike dhe ekonomike evropiane, një proces në të cilin konkurrenca e institucionalizuar – siç është konkurrenca midis partive të ndryshme politike në garat elektorale, midis prokurorisë dhe mbrojtjes në procedurë kundërshtare, ose ndërmjet prodhuesve të ndryshëm. në një ekonomi tregu (shih monopoli dhe konkurrenca) – gjeneron një rend shoqëror dinamik. Sidoqoftë, sistemet kundërshtare kanë qenë gjithmonë të pasigurta dhe u desh një kohë e gjatë që besimi në kontradiktor të dilte nga pikëpamja më tradicionale, e gjurmueshme të paktën tek Platoni, se shteti duhet të jetë një strukturë organike, si një koshere, në të cilën klasa të ndryshme shoqërore bashkëpunojnë duke kryer role të dallueshme por edhe plotësuese. Besimi se konkurrenca është një pjesë thelbësore e një sistemi politik dhe se qeverisja e mirë kërkon një opozitë të fuqishme konsiderohej ende e çuditshme në shumicën e vendeve evropiane në fillim të shekullit të 19-të.