Simulakrumi i Opozitës dhe thirrja për një vizion të ndritur konservator!

Nga Arian Galdini

Autor i librit Neoshqiptarizmi

Mbrëmja e të enjtes së fundit në Opinion, aty ku Blendi Fevziu i ofron publikut panoramën e zakonshme të politikës shqiptare, nuk ishte aspak ajo që dukej në sipërfaqe, një përplasje e lirë idesh, një debat mes figurave të ndryshme të opozitës, një përpjekje për të testuar alternativat.

E vërteta është se ajo çfarë pamë, ishte, në fakt, një skenë e orkestruar me kujdes, një koreografi diversiteti të kontrolluar ku secili aktor kishte rolin e vet, të përcaktuar paraprakisht.

Ishte një skenë ku improvizimi ishte iluzion, ndërsa skenari ishte i shkruar më parë.

Në politikën shqiptare, asgjë nuk mbetet kurrë rastësisht.

Televizioni nuk rrezikon dot kaos, partitë nuk hyjnë në panele pa llogaritur se çfarë do të thonë dhe si do të duken, sidomos në prag të një fushate elektorale vendimtare.

Çdo “dallim live” është, në të vërtetë, një rol i shpërndarë, një porosi e marrë, një dakordësim i nënshkruar në heshtje.

Dhe mbrëmë, në studion e Opinion, publiku shqiptar pa një tjetër shfaqje të këtij rituali të përhershëm, ku e reja imitohet si ndryshim, ndërsa e vjetra ngrihet sërish si garanci.

Rolet ishin të qarta.

Belind Këlliçi, i vendosur në qendër, ishte boshti gravitacional i Partisë Demokratike.

Ai përfaqësonte strukturën e vjetër të opozitës, që edhe kur kërkon të duket e rinovuar, e bën këtë vetëm duke rrotulluar figurat brenda së njëjtës orbitë.

Agron Shehaj, me profilin e tij të biznesmenit të suksesshëm, mbante rolin e “të pastërtit”, duke përsëritur kushtin e njohur, opozita duhet të nxjerrë një kandidat jashtë partive, një figurë të papërlyer nga balta e tranzicionit.

Adriatik Lapaj, i cili e ka ndërtuar profilin e tij si tribun moral, mbajti po atë pozë që mban prej kohësh, kinsepavarësinë e tij të pamëshirshme ndaj të vjetrës, por gjithnjë brenda “studios me regji të përbashkët”.

Tre figura të domosdoshme për tablonë e një mbrëmjeje televizive, por asnjë prej tyre i mjaftueshëm për vizionin e një të ardhmeje.

Në ekran shfaqej pluralizëm, por në prapaskenë sundonte algoritmi i vjetër, prodho imazh, ndiz zhurmë, krijo iluzion.

Publiku konsumoi klipin e ditës, por jo kuptimin e nesërm.

Dhe ky është thelbi i simulakrumit të Baudrillard-it, ajo që duket si realitet është thjesht hologram, një projeksion që e imiton opozitën derisa e zëvendëson plotësisht atë.

Konteksti i kësaj shfaqjeje nuk mbyllet tek Fevziu.

Sot, një ditë më vonë, Sali Berisha mbajti një konferencë për shtyp, ku deklaroi se është i gatshëm të pranojë çdo formulë, qoftë ajo e Lapajt, qoftë ajo e Shehajt, qoftë ndonjë tjetër që mund të dalë.

Ky akt, i parë në dritën e panelit të mbrëmshëm, i jep vulë interpretimit se kemi të bëjmë me një teatër të dakordësuar.

Ndërhyrja e Berishës e bën të qartë se gjithë ajo që u shfaq si debat ishte, në të vërtetë, pjesë e një plani më të madh, të prodhohej një imazh opozite që “debatoi”, por që në fakt kishte rënë dakord më parë se do të dilte e bashkuar në një formulë.

Kjo është politika shqiptare, një hapje kartash që nuk janë kurrë surprizë, sepse gjithmonë janë të shpërndara paraprakisht.

Aty ku duket se ka mosmarrëveshje, ka regji.

Aty ku duket se ka debat, ka dakordësi.

Aty ku duket se ka përplasje, ka ndarje rolesh.

Asgjë nuk është spontane, asgjë nuk është e lirë.

Dhe ky realitet e shndërron gjithë procesin politik në një shfaqje, ku publiku është i destinuar të mbetet spektator dhe jo aktor.

Në këtë pikë, diagnoza e Carl Schmitt bëhet sërish aktuale, politika ekziston vetëm aty ku shpallet armiku.

Por në Shqipëri, opozita jonë nuk guxon të shpallë armikun e vërtetë, kapjen e shtetit, klientelizmin, korrupsionin e strukturuar.

Në vend të kësaj, ajo improvizon përplasje të kontrolluara, prodhon retorikë të administruar, dhe e shndërron gjithë politikën në teatër.

Ndërkohë, Yoram Hazony na kujton se kombet që humbin kufijtë moralë shndërrohen në trupa pa busull.

Shqipëria sot është pikërisht në këtë gjendje, një vend ku fasadat e integrimit mbulojnë krizën e besimit dhe ku politika është bërë vetëm spektakël.

Kjo e bën edhe më të fortë ndjesinë se opozita shqiptare është kthyer në hologram.

Ajo flet për bashkim, por bashkimi është farsë.

Ajo flet për të renë, por e reja është vetëm maskë mbi të vjetrën.

Ajo flet për liri, por pluralizmi i saj është i kontrolluar.

Dhe kjo nuk është thjesht një çështje estetike, është një çështje themeli për demokracinë shqiptare.

Sepse një vend pa opozitë reale nuk është demokraci, por teatër i përjetshëm.

Një vend i kthyer në ekran nuk ka qytetarë, por spektatorë.

Në këtë kuptim, deklarata e Berishës sot është e njëjtë me shfaqjen e mbrëmshme tek Opinion, të dyja janë pjesë të së njëjtës dramaturgji.

Një dramaturgji që e zëvendëson politikën me simulakra, që e zëvendëson debatin me role, dhe që e lë publikun shqiptar të jetojë përherë brenda një ekrani ku gjithçka duket si ndryshim, por ku asgjë nuk ndryshon.

Partitë që u pagëzuan “të reja” vijojnë të shfaqen në dritën e studio-ve si hije të ekranit.

Ato lëvizin sipas ritmit të kamerës, jo të ndërgjegjes qytetare.

“Kandidatët e pastër” projektohen mbi mur si forma pa peshë, të shndritshme për sa zgjat kronika e mbrëmjes, të padukshme sapo fiket spoti.

Media, që dikur qe agorá, është shndërruar në aparat të klasës simbolike, e cila siç paralajmëronte Christopher Lasch, ajo nuk ngre më peshoren e idealeve, por rregullon qendrimin e figurave në skenë, menaxhon imazhe, jo fakte, efekte, jo përgjegjësi.

Kemi kështu një politikë që gjen oksigjen jo te qytetari i lirë, por te audienca e matshme, jo te debati, por te montazhi.

Shndërrimi nuk ndodhi brenda natës.

Ai pason një rrjedhë të gjatë ku politika, e zhveshur nga parimet, është zhytur me vetëdije në treg fokus-grupesh.

Kur vlera ndahet nga vendimi, boshti ndahet nga rrota, doktrina shuhet dhe etiketa mbetet si shpallje e vetme.

Në vend të parimeve, qepen “paketa komunikimi”, në vend të kauzave, derdhen slogane që digjen si letër në ajër.

Byung-Chul Han e quan kohën tonë “kulturë të lodhur nga zhurma dhe të pangopur për kuptim”.

Te ne, kjo zhurmë vjen si dritë e ftohtë ekrani, mjaftueshëm për të hutuar syrin, pak për të ushqyer mendjen.

Dhe nesër kërkon sërish një zhurmë të re, sepse e djeshmja s’la asnjë thërrime kuptimi.

Politika, kujtonte Carl Schmitt, fillon aty ku shpallet armiku.

Në Shqipëri, armiku i vërtetë rrallë emërtohet, kapja e shtetit si teknikë e përditshme, klientelizmi si doktrinë e padeklaruar, korrupsioni si rit i përbashkët.

Pa emër nuk ka kufi, pa kufi nuk ka drejtim. Dhe kur drejtimi humbet, skena mbetet e vetmja gjë reale, rolet shpërndahen, batutat shfrytëzohen, asgjë nuk zgjidhet.

Yoram Hazony flet për kufijtë moralë e kulturorë që e mbajnë të bashkuar një komb, kur ata shkërmoqen nga pazaret dhe një globalizëm sipërfaqësor që zëvendëson traditën me fasada, “besa”, ai gurthemeli etik i jetës shqiptare, rrëzohet.

Pa besë, politika zbret nga shtetformim në spektakël.

Kjo është arsyeja pse opozita duket si hologram, e pranishme në sy, e munguar në peshë.

Ndryshimi i vërtetë kërkon të kundërtën e asaj që shfaq ekrani, jo një fytyrë të re mbi skenë, por një fjalë që mban, jo një fushatë të re metaforash, por një vijë ndarëse që guxon të emërtojë të keqen, jo një premtim për publikun e sotëm, por një kontratë me brezat që vijnë.

Sepse demokracia matet aty ku qytetari nuk mbahet për spektator, por ftohet si qytetar. Aty ku ekrani kthehet prapë në kuvend, ku drita nuk vjen nga prozhektorët, por nga përgjegjësia.

Dhe pa këtë kthesë, çdo opozitë do të mbetet thjesht refleks i dritës, jo trup që ecën.

Kemi parë shkollën të humbasë karakterin dhe qytetin të mbetet pa shtyllë.

Nuk është një imazh poetik, por një realitet i rëndë i një shoqërie që harron se arsimi nuk është prodhim mekanik diplomash, por themeli ku formohet ndërgjegjja qytetare dhe liria e mendimit.

Kur shkolla shndërrohet në treg, qyteti humbet shtyllën e tij morale dhe brezat rriten pa busull, të brishtë përballë furtunave të kohës.

Kemi parë spitalin të humbasë shërbesën dhe jetën të kthehet në procedurë të verbër.

Aty ku dikur duhej të ngrihej solidariteti njerëzor, sot rritet burokracia e ftohtë që numëron jetët në formularë dhe radhë të pafundme.

Shëndeti, që duhej të ishte premtimi më solemn i shtetit, kthehet në matematikë të ftohtë shifrash, ku njeriu nuk shihet si shpirt e trup, por si rast në dosje.

Kemi parë drejtësinë të humbasë busullën dhe rendin të kthehet në zhurmë.

Gjykatat, tempujt e supozuar të ligjit, janë shndërruar në skena ku ligji recitohet pa besim dhe drejtësia jepet si spektakël.

Kur vendimet nuk burojnë nga parimi, por nga llogaria, ligji humbet fuqinë e tij morale dhe shoqëria rrëzohet në ligjin e më të fortit.

Kemi parë politikën të humbasë doktrinën dhe të mbetet hije e vetvetes.

Politika e zhveshur nga parimet nuk është më udhërrëfyes, por një trup i vdekur që ende lëviz.

Pa vizion dhe pa guxim për të shpallur armikun e për të mbrojtur mikun, ajo kthehet në farsë, ku pluralizmi është i kontrolluar dhe opozita është thjesht figurant në skenën e pushtetit.

Kur parimet bien, bashkimi shndërrohet në farsë. E reja bëhet maskë e së vjetrës.

Ata që shpallen anti-Soros, përfundojnë duke rikthyer Soros-in.

Dhe partia e madhe, që dikur ishte simbol i besës kolektive, mbetet trup pa kokë, një hije që jeton vetëm për të imituar lëvizjen.

Në këtë ligj të ekranit shqiptar, çdo risi përfundon si kopje.

Partitë që premtuan përmbysjen janë sot make up i sistemit, zbukurim mbi një fytyrë të konsumuar.

Përmbysja imitohet, por fundi mbetet farsë.

Kjo është tradhtia e madhe ndaj kontratës ndërbreznore për të cilën shkruante Burke, lidhjes së shenjtë mes të gjallëve, të shkuarve dhe të palindurve.

Në Shqipëri kjo kontratë është prishur sa herë që pushteti është bërë spektakël.

Dhe sa herë që politika ka braktisur doktrinën, vendi është katandisur në hije të vetvetes, një skenë pa kuptim ku aktorët recitojnë, por askush nuk beson.

Ky është thelbi i tragjedisë sonë, kur fjala thyhet, bie besa, kur bie besa, shembet politika, dhe kur politika shembet, vetë vendi mbetet hologram, i dukshëm në ekran, por i padukshëm në realitet.

Ndaj unë besoj fort se neoshqiptarizmi nuk është një slogan i radhës dhe as një kornizë e zbukuruar për të mbuluar boshllëkun e doktrinave të dështuara.

Ai është një thirrje për t’u kthyer tek themeli, tek rrënja që i ka mbajtur shqiptarët gjallë ndër shekuj, besa, dinjiteti, fjala e mbajtur, lidhja e shenjtë mes brezave.

Një komb nuk qëndron mbi improvizime politike dhe as mbi shfaqje televizive, por mbi shtylla që nuk lëkunden nga stuhitë.

Siç na mëson Scruton, konservatori është para së gjithash mik i shtëpisë, ai që ruan me dashuri çdo gjë të brishtë, çdo gjë që ka vlerë, çdo gur të oborrit të përbashkët.

Shqipëria sot ka më shumë nevojë se kurrë për këtë mik të brendshëm, sepse shtëpia e përbashkët po tretet në pasqyra dhe fasada.

Sovraniteti nuk është dekor për fjalime, por akt guximi, të thuash “jo” kur interesi kombëtar shkelet, dhe “po” vetëm kur aleanca është e ndershme.

Prona nuk është tabelë hipotekash për shitje elektorale, por dinjiteti i njeriut, themeli i lirisë së tij.

Familja nuk është një kujtim i fotografuar, por shkolla e parë e karakterit, vendi ku fjala merr kuptim dhe ku fëmija mëson se e vërteta ka peshë.

Kultura nuk është zbukurim, por fryma e kombit, kujtesa që e bën të njohë vetveten dhe ta ruajë identitetin përballë çdo vale që vjen nga jashtë.

Një komb pa besë si frymë veprimi e fill-lidhje të çdo akti e veprimi privat a publik, personal, politik a shtetëror, është një trup pa shpirt, një turmë që endet pa busull në erën e interesave.

Dhe një politikë që e humb besën kthehet në farsë, një lojë role-sh ku askush nuk beson, as ata që flasin, as ata që dëgjojnë.

Nëse opozita mbetet simulakër, Shqipëria mbetet ekran, një vend ku qytetari zëvendësohet me spektatorin, ku demokracia humbet substancën dhe shndërrohet në teatër të pafund.

Demokracia jeton vetëm aty ku opozita është reale, aty ku doktrina është e vërtetë dhe aty ku kombi ka besën për shtyllë.

Në të kundërt, gjithçka bëhet iluzion.

Unë nuk i shkruaj këto fjalë si partiak, as si një zë i radhës në korin e zhurmshëm të ditës, por si njeri që ka parë nga brenda dramën e politikës shqiptare dhe ka ndjerë brishtësinë e saj si plagë personale.

Kam parë si pushteti kthehet në skenë, si fjala bëhet dekor dhe si shpresa e qytetarëve shndërrohet në klishe të harxhuara.

Pikërisht për këtë, nuk dua të flas me gjuhën e partive, por me gjuhën e njeriut që ende beson se politika është një akt moral, një shërbesë që nuk guxon të braktiset.

Si prind, e shoh Shqipërinë si një shtëpi të përbashkët, ku çdo brez është dhomë që duhet të mbahet me kujdes, me virtyte të trashëguara, me dashuri të thjeshtë dhe me sakrifica të heshtura.

Shtëpia nuk mbahet me premtime boshe, por me punë të përditshme dhe me besë të pathyer.

Çdo gur i saj është kujtesë, çdo çati e saj është premtim ndaj fëmijëve tanë se nuk do t’i lëmë të jetojnë në hijen e farsës.

Si qytetar, e shoh opozitën jo si një organizëm mekanik, por si gur themeli të rendit demokratik.

Pa të, ndërtesa e shtetit shembet mbi veten, dhe qytetari mbetet i zhveshur përballë arbitraritetit.

Opozita nuk është luks, është frymëmarrja e vetë republikës. Një vend pa opozitë është një vend që rri pezull mes tiranisë dhe farsës.

Si shqiptar, e shoh politikën si fjalë që nuk guxon të thyhet.
Fjala është kontrata më e lashtë mes njeriut dhe shoqërisë, mes qytetarit dhe shtetit, mes brezit që shkon dhe brezit që vjen.

Kur fjala thyhet, bie besa, kur bie besa, shoqëria shndërrohet në turmë, kur turmat marrin vendin e qytetarëve, kombi mbetet hije.

Në këtë hije nuk dua të jetoj, prandaj e them me zë të plotë, Shqipëria ka nevojë për politikë që ringjall besën, për opozitë që ringjall shpresën, për një vizion që kthen skenën në realitet.

Sepse vetëm atëherë shtëpia jonë e përbashkët do të ketë dritë dhe jo thjesht reflektime në ekran.

Arian Galdini