Operacioni i Heshtur: Maqedonia e Veriut Po Rrëshqet Nën Aksin Serbi–Hungari–Kinë

Maqedonia e Veriut ndodhet në një pikë të rrezikshme devijimi strategjik. Ajo që dikur artikulohej si vullnet politik për integrim euroatlantik dhe konsolidim të shtetit të së drejtës, po zëvendësohet nga një orientim i paqartë, i cili e lë vendin të ekspozuar përballë një ndikimi të rafinuar ndërkombëtar të orkestruar nga Serbia, Hungaria dhe Kina. Ky nuk është thjesht një ndryshim i natyrshëm në kontekstin e marrëdhënieve ndërkombëtare – është një dorëzim gradual ndaj interesave të jashtme që synojnë thellimin e ndikimit të tyre në Ballkanin Perëndimor.

Serbia ka shtrirë ndikimin e saj përmes mekanizmave ekonomikë dhe politikë që shkojnë përtej retorikës rajonale. Përmes aktorëve ekonomikë, mediave dhe kontakteve të fuqishme brenda sistemit politik maqedonas, ajo ka arritur të ruajë një prezencë të ndjeshme në strukturat vendimmarrëse. Ky ndikim është përforcuar dhe legjitimuar nga Hungaria, e cila përdor investimet infrastrukturore, diplomacinë ekonomike dhe retorikën populiste për të rritur praninë e saj politike në rajon. Hungaria nuk është vetëm sponsore e interesave serbe; ajo luan rol aktiv në ndryshimin e ekuilibrave strategjikë në Ballkan.

Në këtë tablo, Kina është lojtari i heshtur por i gjithanshëm. Përmes platformës “Një Brez, Një Rrugë” dhe ofertave ekonomike joshëse, ajo po vendos themelet e një varësie afatgjatë përmes projekteve të mëdha infrastrukturore, linjave të kreditimit të pandryshueshme dhe marrëveshjeve bilaterale të pakontrolluara publikisht. Në pamje të parë, këto projekte duken si zhvillim ekonomik, por në thelb përmbajnë elementë ndikimi strategjik.

Sipas analistit Qani Shabani, kjo rrëshqitje nuk është thjesht mungesë orientimi, por një reflektim i dobësisë institucionale dhe mungesës së një vizioni të qëndrueshëm në politikën e jashtme të Maqedonisë së Veriut. Në vend që të ndërtohet një bosht i qartë kombëtar që lidhet me partnerët strategjikë natyrorë – BE, SHBA, Shqipëri dhe Kosovë – po lejohet një penetrim i thellë ekonomik dhe politik nga akterë që ndjekin interesa të tjera.

Në vend të një qëndrimi të qartë politik dhe mbrojtjeje të interesit kombëtar, është zgjedhur heshtja, tolerimi dhe pranimi i këtij ndikimi të shumëfishtë. Institucionet janë të dobësuara, vendimmarrja është e deformuar nga agjenda të jashtme, ndërsa qytetarët mbeten të dezinformuar dhe të çoroditur në një klimë pasigurie.

Ky është një operacion i heshtur që po zhvillohet pa deklarata publike, pa marrëveshje të hapura dhe pa transparencë – një transferim i ngadaltë i kontrollit politik dhe ekonomik tek forca që nuk kanë interes për zhvillimin demokratik të rajonit, por për ndikim afatgjatë.

Heshtja përballë këtij realiteti është e barabartë me bashkëpunim. Nëse ky trend nuk ndalet me guxim politik, ndërgjegjësim qytetar dhe ndërhyrje të faktorëve ndërkombëtarë demokratikë, Maqedonia rrezikon të shndërrohet në një pikë kyçe të një boshti politik që operon jashtë standardeve të BE-së dhe NATO-s.

Ky nuk është vetëm problem i brendshëm; është një kërcënim për arkitekturën e sigurisë në të gjithë Ballkanin Perëndimor. Është koha për një rikonfigurim të menjëhershëm të politikës së jashtme, për ndërtimin e një doktrine të qartë shtetërore, dhe për orientimin e palëkundur drejt partnerëve strategjikë.

Maqedonia nuk mund të jetë një platformë e hapur për eksperimentime të interesave të paqarta ndërkombëtare. Heshtja është dorëzim. Reagimi është vetëmbrojtje.