Shuhet Irene Pappas! Aktorja e përmasave botërore me origjinë shqiptare! Kur xhiroi ‘Odisenë’ tha: Flas gjuhën e nënës!

Ka mbyllur sytë përgjithmonë, Irene Pappas, aktorja me origjinë shqiptare që lulëzoi në Greqi por u njoh në mbarë botën.

Irene ishte ndër të paktat aktore në Greqi që shkëlqeu në të gjithë botën. E lindur më 3 shtator 1926 në Chiliomodi, Korinth, ajo kishte mbiemrin shqiptar të babait të saj, Leleku.

Në 96 vite jetë, Irene luajti në 90 filma, por më si spikaturi ishte roli i Penelopes në serinë televizive italiane “Odissea” bashkë me legjendën e artit kinematografik, Bekim Fehmiu.

“Nuk mund të largohem nga kjo botë, e të mos e them të vërtetën, se unë jam Shqiptare! Kur kam lindur në vitin 1926 mbiemri im ka qenë Irene Leleku”- ishte deklarata e fortë e aktores 6 vite më parë që tronditi Grekët, të cilët e njohin si aktore me origjinë helenase. Origjina shqiptare e aktores së njohur është kundërshtuar shpesh, sidomos nga biografët grekë.

Prejardhjes së saj shqiptare i ka kushtuar vëmendje dhe studiuesi grek Aristidh Kollia në librin e tij “Arvanitasit dhe origjina e grekëve” botuar në Athinë më 1983.Vetë aktorja në një intervistë e pyetur se përse ishte kaq esmere është përgjigjur se “I ngjaj nënës sime. Nëna ime ishte ezmere si unë”.

“Po flas gjuhën e nënës”

Gjatë xhirimeve të filmit legjendar “Odissea” në vitin 1968, në momente pushimi të dy aktorët kanë qenë duke biseduar në një gjuhë që nuk ishte e askujt tjetër nga trupa e filmit. Të pushtuar nga kureshtja, njëri prej tyre i pyet:

-“Më falni, por cila është gjuha që ju po e flisni”?

Irena Papas (Irini Leleku) e prek në dorë Bekim Fehmiun, që ta linte të përgjigjej:

-“Është gjuha e nënës”!

-“Gjuha e nënës? Po cila mund të jetë ajo gjuhë e nënës kur ju jeni greke e Bekim Fehmiu jugosllav”? – i pyet gazetari.

-“Unë jam shqiptare nga Greqia kurse Bekimi shqiptar nga Jugosllavia por më e rëndësishmja është se ka qenë vullneti i vetë Zotit që ne të dy t’i luajmë këto dy role sepse dikur edhe vetë Penelopa dhe Odiseu kanë folur po të njëjtën gjuhë që e flasim unë e Bekimi sot”.

Karriera e suksesshme Irene Pappas

Papas, e filloi karrierën e saj të hershme në Greqi (ajo u zbulua nga Elia Kazan), duke arritur famë të madhe, atje, para se të aktronte në filma të njohur ndërkombëtarisht si filmat The Guns Navarone (1961) dhe Zorba Greke (1964), dhe në filma që janë vlerësuar në mënyrë kritike, si Z (1969).

Ajo ishte një figurë udhëheqëse në transkriptimet kinematografike të tragjedisë së lashtë, pasi ajo ka portretizuar Helenën në filimin “Helen The Women Troje” (1971) Katharine Hepburn, Clytemnestra në Ifigjenia (1977), dhe pjesët eponymous në Antigone (1961) dhe Electra (1962). Papas gjithashtu, u paraqit si Katerina e Aragonit në filmin “Anne of the Thousand Days”, përballë Richard Burton dhe Geneviève Bujold në vitin 1969.

Në vitin 1976, ajo luajti në filmin Mohammad, i Dërguari i Zotit (e njohur si Mesazhi) në lidhje me origjinën e Islamit dhe mesazhin e Muhammedit. Një nga paraqitjet e saj të fundit të filmit, ishte në mandolinë Captain Corelli-së.

Në vitin 1978, Papas, ka bashkëpunuar me kompozitorin Vangelis, në një interpretim elektronik, të tetë këngëve greke popullore, lëshuar si një rekord të quajtur “Odes”. Ata bashkëpunuan edhe një herë më pas në vitin 1986 për “Rapsodies”, një interpretim elektronik i shtatë himneve bizantine liturgjike. Në vitin 1982, ajo u shfaq në film ‘Luani i Shkretëtirës’, së bashku me Anthony Quinn, Oliver Reed, Rod Steiger, dhe John Gielgud në rolin.

Ka interpretuar në filma nga Amerika në Francë, nga Anglia në Itali, nën drejtimin e regjisorëve të njohur Robert Wise, Mihail Kakojanis, nga Jorgo Xhavella tek Elio Petri, Alberto Latuada dhe Françesko Rosi, nga Kosta Gavras tek Ray Guerra,etj
Irena Papa ka interpretuar rolet kryesore të heroinave të tragjedive si atë të Elektrës, Klitimestrës, Penelopës, Antigonës,perandoreshës Teodora, Katerina e Aragonës, rolin e vejushës në filmin shumë të suksesëshëm “Zorba”, të gjyshes në filmin “Erendiras”, etj. Në vitin 1959 Irena ka interpretuar gjithashtu rolin e heroinës të revolucionit grek të 1821, arvanitases Laskarina Bubulinës.

Për interpretimet e saj të shquara në kinema dhe në teatër Irena Papa është nderuar me disa çmime kombëtare dhe ndërkombëtare si: Aktorja më e mirë në interpretimin e rolit të Elektrës në filmin me të njëjtin titull në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit zhvilluar në Selanik, 1962, si aktorja më e mirë nderuar nga Bashkimi i kritikëve të Filmit grek, 1962, si aktoria më e mirë në rolin e dytë në filmin “Z” nga New York Film Critics Circle, 1969; aktorja më e mirë në filmin “The Trojan Women”nga National Board of Rewiew, 1971; me çmimin Distinguished Achievement Award nga Hamptons International Film Festival.1993; me çmimin e karierës për interpretim në Teatër, 1993 “ Flaiano” ;me çmimin e karierës nga Madrid National Arts Institution, 2000; me çmimin e karierës nga International Festival Women’s films, 2000; me titullin Doktor i Arteve dhe letrave nga Universiteti i Romës, 2001; me çmimin e karierës Woman of Europe.

Po kështu ajo është nominuar edhe për disa çmime të tjera ndërkombëtare si “Fennecus”si aktoria më e mirë në filmin “Into the Night”, 1985; aktoria më e mirë në filmin “Island” nga Australian Film Institute, 1989.