Pse Afganistani është kaq i prirur ndaj tërmeteve?

Një tërmet me magnitudë 6.3 ballë goditi pranë qytetit verior afgan të Mazar-e Sharif herët të hënën, duke vrarë të paktën shtatë persona dhe duke plagosur rreth 150 të tjerë, vetëm disa muaj pasi një tërmet dhe lëkundje të forta pasuese vranë më shumë se 2,200 persona në fund të gushtit.

Ja një vështrim se pse vendi i shkatërruar nga lufta i Azisë Jugore përjeton dridhje të shpeshta dhe si mund të zvogëlohet ndikimi i tyre:

A JANË TËRMETET E ZAKONSHME NË AFGANISTAN?

I rrethuar nga male të ashpra, Afganistani është i prirur ndaj një sërë fatkeqësish natyrore, por tërmetet e tij shkaktojnë më shumë viktima, duke vrarë mesatarisht rreth 560 njerëz çdo vit dhe duke shkaktuar dëme vjetore që vlerësohen në 80 milionë dollarë.

Studimet tregojnë se të paktën 355 tërmete me magnitudë më të lartë se 5.0 kanë goditur Afganistanin që nga viti 1990.

PSE ËSHTË AFGANISTANI I PRIRUR NDAJ TËRMETEVE?

Afganistani ndodhet në skajin e pllakës tektonike euroaziatike, e cila ndan një zonë shkeljeje me pllakën indiane – që nënkupton se të dyja mund të konvergojnë ose të përplasen me njëra-tjetrën – dhe është gjithashtu i ndikuar nga pllaka arabe në jug të saj, duke krijuar një nga rajonet më tektonikisht aktive në botë.

Lëvizja drejt veriut e pllakës indiane dhe shtytja e saj kundër pllakës euroaziatike është zakonisht përgjegjëse për tërmetet e shumta në Afganistan.

CILAT ZONA JANË TË PREKSHME?

Afganistani lindor dhe verilindor, veçanërisht rajonet përgjatë kufijve të tij me Uzbekistanin, Taxhikistanin dhe Pakistanin, janë veçanërisht të prirura ndaj tërmeteve.

Kjo përfshin Kabulin me popullsi të dendur, i cili ka dëmet mesatare më të larta të vlerësuara për shkak të tërmeteve, që arrijnë në 17 milionë dollarë çdo vit, sipas një studimi.

Tërmetet janë gjithashtu veçanërisht të rrezikshme në malet e Afganistanit, ku mund të shkaktojnë rrëshqitje toke, duke përkeqësuar humbjen e jetës dhe të pronës.

CILAT ISHIN TËRMETET MË TË RËNDA TË AFGANISTANIT?

Afganistani ka regjistruar rreth 100 tërmete “dëmtuese” që nga viti 1900.

Ndër më të këqijtë e viteve të fundit ishte një tërmet me magnitudë 6 në vitin 2022 që vrau 1,000 njerëz. Tërmete të shumta brenda një muaji në vitin 2023 së bashku vranë 1,000 njerëz dhe shkatërruan fshatra të tëra.

Një nga tërmetet më të mëdha në Afganistan, me një magnitudë prej 7.5 ballë, goditi në vitin 2015, duke vrarë 399 persona në Afganistan, Pakistan dhe Indi.

Disa nga shkatërrimet më të mëdha u panë në vitin 1998, kur dy tërmete tronditën Afganistanin brenda tre muajsh – i pari vrau 2,300 njerëz dhe i dyti 4,700.

SI MUND TË NDËRTOJË VENDI QËNDRUESHMËRI?

Studimet rekomandojnë që strukturat e reja të ndërtohen në një mënyrë rezistente ndaj tërmeteve dhe ndërtesat ekzistuese të riparohen për të zvogëluar shanset e shembjes.

Ata sugjerojnë se duhet të krijohen gjithashtu sisteme më të mira monitorimi dhe paralajmërimi të hershëm për alarme më të shpejta, ndërsa linjat e defekteve duhet të hartëzohen duke përdorur teknologji gjeohapësinore dhe të teledeteksionit për të mundësuar zhvendosjen e njerëzve në zonat e cenueshme./ Reuters.