Polikriza kërkon më shumë demokraci në Kosovë

Mr.Ali Hertica

Kjo frazë u bë simbol i qeverisjes shkurtpamëse dhe egoiste,një elitë e vogël jeton në luks dhe nuk shqetësohet për pasojat e veprimeve të tyre për brezat e ardhshëm. Përmbytja i referohet kaosit të plotë që mund të ndodhë pas largimit të tyre, por nuk i prek më personalisht.Ky mentalitet përjetëson qeverisjen moderne. Elitat politike dhe ekonomike marrin vendime të përqendruara në fitim dhe ruajtjen e pushtetit që kanë pasoja katastrofike afatgjata. Udhëheqësit politikë dhe ekonomikë vazhdojnë të subvencionojnë lëndët djegëse fosile, të presin pyjet dhe të shkatërrojnë ekosistemet, duke nxitur krizat klimatike dhe ekologjike dhe duke rrezikuar jetesën. Qeveritë dhe korporatat shumëkombëshe maksimizojnë rritjen ekonomike dhe fitimet pa marrë parasysh drejtësinë sociale, ndërgjeneracionale dhe ndërkombëtare. Shumë qeveri minojnë demokracinë përmes përqendrimit të pushtetit, erozionit të sundimit të ligjit, shtypjes së protestave dhe përhapjes së dezinformimit. Gjigantët e teknologjisë e mbështesin këtë dhe fitojnë miliarda nga teknologjia që krijon varësi dhe manipulimi algoritmik, pa u shqetësuar për pasojat shoqërore.Kjo e bën ndryshimin e sistemit urgjent. Një e ardhme e qëndrueshme kërkon një ridemokratizim radikal të qeverisjes, i cili kërkon një ridizajnim të sistemit tonë demokratik.
Jetojmë në një kohë kur dija manipulohet dhe kontestohet në një shkallë masive, ku kërcënimi i luftës është në prag, ku biosfera është dëmtuar aq shumë saqë e gjithë jeta është e kërcënuar dhe arritjet në të drejtat e njeriut dhe mjedisit po përmbysen. Këto lloj ngjarjesh katastrofike që përforcohen reciprokisht dhe ndodhin njëkohësisht quhen polikrizë. Një numër gjithnjë e në rritje shkencëtarësh bien dakord se polikriza ka shumë të ngjarë të çojë në një kolaps natyror, ekonomik dhe shoqëror.Qytetarët duhet të jenë në gjendje të supozojnë se qeveria po bën gjithçka që mundet për ta parandaluar këtë. Qeveria ka një detyrë kushtetuese kujdesi për të adresuar problemet e kësaj madhësie. Kjo do të thotë përgjegjësia për të kuptuar realitetin shkencërisht dhe për të bërë atë që është e nevojshme për të zgjidhur problemet që lindin nga ai realitet me politika dhe masa të përshtatshme.
Ekziston një konsensus i gjerë shkencor se polikriza kërkon ndërhyrje sistemike në sferat ekonomike, sociale dhe politike. Megjithatë, vlerësimet nga agjencitë e planifikimit të vetë qeverisë mbi efektet e politikave të zbatuara tregojnë se politikat aktuale janë kryesisht të pamjaftueshme. Prandaj, qeveria aktualisht nuk po punon për të parandaluar kolapsin natyror, ekonomik dhe shoqëror ose për të përgatitur popullsinë për të.Ndërhyrje të mjaftueshme janë në dispozicion për të zbutur pasojat më të këqija të polikrizës dhe për të parandaluar disa nga pasojat e saj. Këto opsione janë shkencërisht të shëndosha dhe praktikisht të realizueshme. Merrni parasysh, për shembull, një, në të cilin ne mbetemi ekonomikisht brenda kufijve jo të sigurt socialë dhe ekologjikë. Megjithatë, politikanët nuk do t’i zbatojnë këto masa sepse fokusi i tyre është në perspektivat afatshkurtra të një marrëveshjeje koalicioni dhe bazuar në një besim të kufizuar, por të palëkundur në një ekonomi tregu në rritje si themeli i të gjitha sistemeve.
Duke ruajtur këto kufizime, ata luftojnë kryesisht simptomat e përçarjes ekologjike, socio-ekonomike dhe sociale. Kjo përforcon dhe përforcon themelet e sistemit që po shkakton polikrizën, në vend që të ndërmarrin veprime bazuar në parime të qëndrueshme dhe qëllime rigjeneruese. Sistemi ekzistues zgjerohet në vend që të rishikohet.Themelet e demokracisë sonë u përcaktuan në dhe për një botë shumë të ndryshme nga e sotmja.

Për më tepër, rendi botëror ka ndryshuar me një ritëm të paparë. Dominimi gjeopolitik i shteteve demokratike të shekullit të 20-të po shkërmoqet, ndërsa regjimet autokratike po bëhen gjithnjë e më të vendosura. Brenda vetë demokracive, ndikimi i forcave antidemokratike po rritet, për shembull, përmes rritjes së populizmit, retorikës fashiste dhe erozionit të institucioneve nga udhëheqësit e zgjedhur. Kjo po ndodh jo vetëm në demokracitë e reja si Hungaria, Turqia dhe India, por edhe në demokracitë e vendosura si Shtetet e Bashkuara dhe Italia. Edhe atje, partitë e zgjedhura në mënyrë demokratike po anashkalojnë kontrollet dhe balancat, duke prishur gjyqësorin e pavarur, duke penguar shtypin e lirë dhe duke hedhur dyshime mbi shkencën.Themeli i demokracisë – debati racional, zgjedhjet e informuara dhe vlerat e përbashkëta – është nën presion, përfshirë edhe në Holandë. Sistemet demokratike po minohen nga vetë problemet që duhej të ishin parandaluar nga parimet e një sistemi të shëndetshëm demokratik: dezinformimi, polarizimi, hiperkapitalizmi dhe dominimi i perandorive teknologjike.
Është e qartë se demokracia në formën e saj aktuale nuk mund t’i përballojë më sfidat e shekullit të 21-të. Sistemi demokratik partiak-politik është përqendruar kryesisht në marrjen e pushtetit, sondazhet e opinionit dhe interesat e fshehta. Si rezultat, demokracia partiak-politike në Kosovë është bërë pjesë e problemit dhe pengon zgjidhjet efektive.
Politika partiake jo për të mirën e përbashkët
Nevoja që partitë politike të theksojnë më publikisht dallimet po krijon një qëndrim luftarak në politikë dhe po kontribuon në polarizimin në shoqëri. Politika është zhvendosur nga përmbajtja në formimin e imazhit dhe fushatat e pandërprera, me një rol në rritje për shtrirjen dhe inkuadrimin mediatik. Politika bazohet më pak në një vizion afatgjatë dhe më shumë në fitimin zgjedhor dhe popullaritetin afatshkurtër. Me rënien e anëtarësisë, partitë politike janë bërë gjithnjë e më shumë bastione të mbyllura të politikanëve profesionistë. Vendimmarrja është zhvendosur në udhëheqjen e partisë, negociatat e koalicionit dhe marrëveshjet e fshehta, duke gërryer ndikimin e qytetarëve të zakonshëm. Aristokracia trashëgimore duket se është zëvendësuar nga një aristokraci zgjedhore.Kjo ka krijuar një mundësi të hapur për korporatat e mëdha dhe lobistët për të fituar ndikim të madh në hartimin e politikave, legjislacionin dhe vendimmarrjen demokratike. Ky kapje e korporatave, e përforcuar nga besimi i palëkundur në ekonominë e tregut si themeli i të gjitha sistemeve, u ka dhënë korporatave dhe interesave të tyre ndikim disproporcional në politikë dhe politika, në kurriz të interesit publik.
Hiperkapitalizmi i bën njerëzit të vetmuar, të depresionuar, të mbingarkuar me punë dhe të varur nga konsumi. Por korporatat që përfitojnë nga kjo kanë akses të drejtpërdrejtë te ministrat dhe nëpunësit civilë, duke u dhënë zërave të tyre më shumë peshë sesa ato të qytetarëve, shkencëtarëve ose OJQ-ve.
Ndryshimi i kësaj është i vështirë sepse ruajtja e situatës aktuale ofron avantazhe të qarta për ata që tashmë përfitojnë më shumë nga sistemi aktual, siç janë të pasurit, korporatat e tyre dhe establishmenti politik qeverisës. Ata nuk kanë pse të ndryshojnë veten dhe të shmangin çështjet “e vështira” të shqyrtimit të kompleksiteteve të realizimit të përfitimeve të ndërhyrjeve sistemike, kostot e të cilave tejkalojnë përfitimet dhe janë të vështira për t’u përkthyer në fitim zgjedhor.Është një paradoks që politikanët mendojnë se po i marrin seriozisht qytetarët e pakënaqur duke adresuar simptomat, edhe pse kjo shoqërohet me një mohim të realitetit dhe shkencës. Kjo çon në një rënie të besimit publik në politikë. Në përgjigje, politikanët luajnë edhe më shumë me ndjenjat e brendshme dhe përqendrohen edhe më shumë në trajtimin e simptomave. Ndërkohë, realiteti shkatërrues i polikrizës nuk po zvogëlohet, por po rritet.