Ngërçi në Konstituimin e Kuvendit: A do të Gjejë Kosova Zgjidhje përmes Konsultimeve, Vendimit të Gjykatës Kushtetuese apo Shpërndarjes?

Kosova ndodhet në një moment kyç institucional, përballë një krize të thellë politike që po zvarritet çdo ditë. Pas mbajtjes së zgjedhjeve të përgjithshme, vendi ka hyrë në një bllokadë parlamentare: mungesa e një shumice prej 61 deputetësh për të zgjedhur Kryetarin e Kuvendit ka bllokuar konstituimin e tij dhe, për pasojë, ka paralizuar funksionimin e institucioneve të tjera.
Kushtetuta, në nenin 66, kërkon që Kuvendi të konstituohet pas certifikimit të zgjedhjeve, duke e vendosur zgjedhjen e Kryetarit si hapin e parë dhe më themelor të procesit parlamentar. Por, në mungesë të një shumice të qartë dhe të vullnetit për kompromis, kjo dispozitë kushtetuese ka mbetur pezull në zbatim, duke i ekspozuar boshllëqet ligjore të sistemit tonë.
Presidentja Vjosa Osmani ka intensifikuar konsultimet me liderët e partive politike dhe me partnerët ndërkombëtarë, përfshirë shtetet e QUINT-it dhe përfaqësues të BE-së dhe SHBA-së. Qëllimi është të gjendet një zgjidhje brenda kornizës kushtetuese dhe të shmanget përplasja institucionale. Megjithatë, përderisa përpjekjet politike nuk po japin rezultat, po bëhet gjithnjë e më e mundshme nevoja për ndërhyrje juridike.
Analist Qani Shabani thekson se kjo situatë është pasojë e një mungese të mekanizmave të brendshëm korrektues në sistemin kushtetues dhe të një kulture politike që shpesh i shmanget kompromisit dhe përgjegjësisë. Sipas tij, çdo vonesë e mëtejshme e dëmton besimin publik dhe rëndon raportet me faktorin ndërkombëtar.
Një nga opsionet më të diskutuara është referimi në Gjykatën Kushtetuese. Një interpretim nga ana e saj do të mund të sqarojë nëse bllokimi përbën bazë kushtetuese për shpërndarjen e Kuvendit dhe nëse zgjedhja e Kryetarit mund të bëhet me një shumicë të thjeshtë, në mungesë të një shumice absolute. Vendimi i Gjykatës do të kishte peshë të madhe, sepse do të vendoste një precedent të ri juridik për raste të ngjashme në të ardhmen dhe do të jepte qartësi për afatet dhe detyrimet institucionale në situata të ngjashme.

Në tryezën politike ekzistojnë disa alternativa për dalje nga kjo krizë. Njëra prej tyre është arritja e një marrëveshjeje ndërpartiake për një kandidat të përbashkët për Kryetar të Kuvendit. Ky do të ishte një kompromis funksional që do të zhbllokonte Kuvendin dhe do të hapte rrugën për formimin e Qeverisë. Kjo kërkon maturi politike dhe reflektim nga të gjitha palët.

Nëse kjo nuk ndodh dhe Gjykata Kushtetuese konstaton se Kuvendi është jofunksional, Presidentja mund të marrë një hap të guximshëm: shpërndarjen e Kuvendit dhe thirrjen e zgjedhjeve të reja. Kjo është një masë e fundit, por në një demokraci parlamentare, kur bllokimi bëhet kronik, sovrani – qytetari – duhet të vendosë sërish.

Një tjetër rrugë është ndryshimi i Rregullores së Punës së Kuvendit për të qartësuar mekanizmat e votimit dhe për të vendosur afate detyruese për konstituimin. Kjo kërkon vullnet të menjëhershëm institucional dhe do të mund të parandalonte situata të ngjashme në të ardhmen.

Situata aktuale është një provë e rëndë për demokracinë funksionale të Kosovës. Çdo vonesë e mëtejshme jo vetëm që ul besimin e qytetarëve në institucione, por minon stabilitetin e brendshëm dhe e bën Kosovën më të cenueshme në planin ndërkombëtar. Tani është momenti për vendimmarrje të guximshme, që balancojnë përgjegjësinë politike me drejtësinë kushtetuese.

Presidentja dhe Gjykata Kushtetuese do të kenë rol kyç në orientimin e vendit drejt daljes nga kjo krizë. Kosova nuk ka luksin të ngecë në vend – përpara është e vetmja rrugë.