Më së shumti ankesa te Avokati i Popullit vitin e kaluar ishin për problemin e pasaportës

Numri më i madh i parashtresave të dorëzuara te Avokati i Popullit vitin e kaluar (408 ose 15,08 për qind) ka qenë në sferën e gjendjes civile, ku janë konstatuar edhe numri më i madh i shkeljeve, veçanërisht me dhënien e pasaportave, që ka qenë problem për qytetarët në gjysmën e parë të vitit 2024.

-Ky problem ka prekur mijëra qytetarë të cilët masivisht kanë parashtruar ankesa për arsye të ndryshme – pamundësi për të caktuar termin për fotografim, ngadalësim të prodhimit dhe miratimit të dokumenteve të udhëtimit, dorëzimit të zgjatur të dokumenteve tashmë të përgatitura, e të ngjashme. Pamundësia për të marrë dokument udhëtimi ka qenë shkak i shkeljes së një sërë të drejtave – liria e lëvizjes, zhvillimi profesional, kujdesi shëndetësor jashtë vendit, pjesëmarrja në sporte dhe ngjarje të tjera ndërkombëtare, tha Avokati i Popullit Naser Ziberi sot në një konferencë për media ku prezantoi Raportin Vjetor për Nivelin e Sigurimit të Respektimit, Promovimit dhe Mbrojtjes së Lirive dhe të Drejtave të Njeriut në vitin 2024.

Në vitin 2024, qytetarët kanë bërë ankesa edhe për shkelje të të drejtave në marrëdhëniet e punës, si dhe në fushën e urbanistikës dhe ndërtimtarisë, dhe ndër të drejtat e konsumatorëve, problemi më i theksuar ishin faturat e larta të energjisë elektrike të konsumuar.

Ziberi vuri në dukje se në fushën e mjedisit “është shënuar një hap i rëndësishëm përpara” – si për nga numri i ankesave të parashtruara ashtu edhe për nga shumëllojshmëria e nënfushave për veprimin e Avokatit të Popullit.

-Qytetarët kanë nisur të bëjnë ankesa për të gjitha fushat e mjedisit, jo vetëm zhurmat, një praktikë e njohur ndër vite. Pra, ne morëm ankesa për ndotjen e ajrit, ujit dhe tokës. Avokati i Popullit hap një rast me iniciativën e tij, para së gjithash për ndotjen e ajrit në 15 komuna, qytetet e të cilave janë në krye të listës së qyteteve më të ndotura në Evropë dhe në botë. Nga përgjigjet e marra rezultoi se të gjitha komunat po marrin masa për t’u përballur me ndotjen e ajrit, por realiteti nuk e konfirmon këtë. Prandaj, këtë 2025, në bashkëpunim me organizatat joqeveritare, me të cilat kemi nënshkruar memorandum, do të punojmë sërish në këtë temë, theksoi Ziberi.

Avokati i Popullit vitin e kaluar ka pranuar një numër të madh parashtresash nga qytetarët të cilët, siç tha ai, u bënë “viktima të labirinteve juridike dhe paqartësive juridike” pasi Kuvendi miratoi ndryshimet në ligjet për detyrimet dhe përmbarimin dhe gjykatat dhe përmbaruesit refuzuan t’i zbatojnë në praktikë.

“Besoj se përmbaruesit duhet të zbatojnë në vazhdimësi dispozitat ligjore që kanë të bëjnë me shumën e kamatës dhe shumën e lejuar të konfiskimit të mjeteve të qytetarëve (një të tretën apo një të pestën e pagës apo pensionit), si dhe pjesën që ka të bëjë me përjashtimin nga përmbarimi”, tha Ziberi.

Avokati i Popullit apeloi te institucionet kompetente që “të plotësojnë boshllëkun ligjor të krijuar nga gjykata duke shfuqizuar dispozitat e disa akteve ligjore dhe nënligjore që kanë të bëjnë me punësimin e partive minoritare apo balancuesit të famshëm” në një kohë sa më të shkurtër me një ligj të përshtatshëm.

Në një sistem në të cilin një nga vlerat themelore të rendit kushtetues është parimi i përfaqësimit adekuat dhe të drejtë, nuk duhet të ketë hendek në lidhje me to. Zgjidhja e shpallur ligjore duhet të miratohet urgjentisht, me ndihmën e së cilës do të krijohen parakushtet në institucionet për të punësuar pjesëtarë të të gjitha komuniteteve që jetojnë në Republikën e Maqedonisë së Veriut, tha Ziberi.

Raporti i gjerë për të drejtat e shkelura në vitin 2024 regjistroi edhe ankesa për probleme me regjistrimin në gjendjen civile dhe rishfaqjen e të ashtuquajturve. fantazma, pra persona pa numër identiteti dhe mundësi dokumentesh personale.

“Pavarësisht ndryshimeve ligjore, duket se ka vend për përmirësim në këtë fushë, sepse edhe në vitin 2025 jemi duke regjistruar ankesa dhe kjo tregon se nëse nuk kujdesemi, së shpejti do të kemi sërish një numër të madh personash pa numër identiteti”, theksoi Avokati i Popullit.

Siç tha ai, “kush e di në çfarë rruge” përsërit deklaratën për kushte çnjerëzore në burgjet e mbipopulluara me të dënuar, që flenë “me turne” dhe në korridore, jetojnë në higjienë “shumë të ulët” dhe pa kujdes shëndetësor sepse nuk ka staf mjekësor apo psikiatër, as roje të mjaftueshme. E gjithë kjo, theksoi Ziberi, çon në konfrontime të ndërsjella që rrezikojnë edhe punonjësit.

Procesi i risocializimit është në ngecje, shtoi Ziberi, po ashtu edhe e drejta për arsimim. Ai theksoi se repartet e parashkollores së Tetovës me vite kanë mbetur pa arsim. Ai po ashtu theksoi se përkundër miratimit të ndryshimeve përkatëse ligjore në këtë burg për të krijuar parakushte për akomodimin e pavijoneve të femrave, ato vazhdojnë të qëndrojnë të vendosura në një dhomë joadekuate në burgun “Idrizovë”.

“Nuk ka pasur zhvillime pozitive”, theksoi Avokati i Popullit, në zhvillimin e procedurave para gjykatave administrative, edhe pse Ligji i ri për Kontestet Administrative “paralajmëronte të kundërtën”. Nuk është tejkaluar as problemi i komunikimit, gjegjësisht i dorëzimit të lëndëve dhe shkresave ndërmjet gjykatave dhe organeve të administratës shtetërore.

Në gjyqësor në përgjithësi mund të them se jemi edhe në regres dhe si shembull do të marr Gjykatën e Apelit në Shtip, e cila nuk është në gjendje t’i respektojë afatet për vendosjen e ankesave, për shkak të mungesës së numrit të mjaftueshëm të gjyqtarëve. Kjo gjykatë, deri në mars 2024, kishte vetëm katër nga 16 gjyqtarët e kërkuar, nga të cilët vetëm një gjyqtar në seksionin civil. Për shkak të kësaj, për një kohë të gjatë nuk u arrit të formohej një këshill qytetar në këtë gjykatë që do të vendoste për ankesat. E gjithë kjo ka sjellë një grumbullim të madh të lëndëve në këtë gjykatë, rreth 2000 vetëm nga vitet e kaluara, tha Ziberi.

Sipas tij, gjykatat administrative duhet të marrin vendime në themel, “domethënë aktgjykime në kompetencë të plotë dhe vetëm në raste të jashtëzakonshme t’i kthejnë çështjet në rigjykim pranë organeve të administratës shtetërore”.

“Përveç kësaj, Ligji për Kontestet Administrative duhet të ndryshohet në mënyrë që gjykata të mos marrë vendime pa shkresat e lëndës, sepse një mënyrë e tillë e punës është ekskluzivisht në dëm të qytetarëve”, shtoi Ziberi.

Në konferencën për shtyp, ai vuri në dukje edhe shkelje të tjera të të drejtave të qytetarëve për të cilat u ankuan vitin e kaluar – pamundësia e qytetarëve që punonin në Itali për të ushtruar të drejtën e pensionit për shkak se nuk është ratifikuar marrëveshja dypalëshe për pensionet dhe sigurimet shoqërore, ankesat se vitin e kaluar në disa shtëpi pleqsh në vend iu mohua e drejta e votës në institucion gjatë zgjedhjeve, paaftësia e fëmijëve me aftësi të kufizuara në arsimin e dytë. Nuk ishte miratuar arsimi, si dhe pamundësia e nxënësve me dëmtime në dëgjim për të ndjekur mësimet përkatëse në shkollën e specializuar “Partenija Zografski” për shkak se një numër i madh i mësimdhënësve nuk e dinë gjuhën e shenjave.

Lidhur me të drejtat e fëmijëve, Ziberi vuri në dukje problemin e fëmijëve të rrugës që lypin dhe janë jashtë sistemit arsimor dhe apeloi që shteti të gjejë një zgjidhje sistematike për t’i mbrojtur këta fëmijë dhe për t’i larguar nga rruga.

Në vitin raportues 2024, Avokati i Popullit ka vepruar për 3148 parashtresa, prej të cilave 443 lëndë janë bartur nga viti paraprak. Nga gjithsej 2705 ankesa të paraqitura në vitin 2024, në numrin më të madh të ankesave (1006 ose 37,19 për qind) qytetarët janë ankuar për shkelje të të drejtave të tyre nga shërbimet dhe institucionet publike, 859 ankesa (ose 31,76 për qind) kanë të bëjnë me shkelje të të drejtave nga pushteti qendror, 276 ankesa për shkelje të të drejtave nga pushteti vendor, 1 për shkelje të të drejtave nga pushteti vendor. në 102 ankesa qytetarët janë ankuar për shkelje të të drejtave nga pushteti qendror dhe vendor dhe në 114 ankesa parashtruesit janë ankuar për shkelje të të drejtave nga subjekte të tjera.

Avokati i Popullit më 27 mars dorëzoi në Kuvend Raportin Vjetor të gjerë dhe të detajuar për respektimin dhe ushtrimin e të drejtave të garantuara të qytetarëve në vitin 2024.