Heqja e Vetos nga Një Shtet Anëtar i BE-së: Domosdoshmëri për Një Evropë më Funksionale

Bashkimi Evropian (BE) ka një strukturë unike dhe shumëkomplekse, që është ndërtuar mbi parimet e demokracisë, konsensusit dhe barazisë mes shteteve anëtare. Në shumë raste, proceset e vendimmarrjes janë penguar nga e drejta e vetos që i është dhënë çdo shteti anëtar në disa fusha kyçe, siç janë politika e jashtme, zgjerimi i Unionit, dhe reformat institucionale. E drejta e vetos është një nga mekanizmat më të diskutueshëm dhe shpesh ka qenë arsyeja kryesore e ngadalësimit të proceseve të vendimmarrjes. Për këtë arsye, ka pasur thirrje për ndryshime në sistemin aktual, duke propozuar një kalim në një sistem vendimmarrjeje që bazohet në shumicën e cilësuar. Kjo mund të bëhet një domosdoshmëri për një BE më të unifikuar dhe më efikase, që do të mund të reagojë më shpejt ndaj sfidave të kohës.

Traktatet e BE-së dhe Mekanizmi i Vetos

E drejta e vetos në BE ka një bazë të thellë në Traktatin e Bashkimit Evropian (TUE) dhe Traktatin për Funksionimin e Bashkimit Evropian (TFEU), që përcaktojnë fushat ku vendimet duhet të merren me unanimitet. E drejta e vetos ndihmon në ruajtjen e autonomisë së shteteve anëtare, por në disa raste ka ngadalësuar shumë procese që kërkojnë reagim të shpejtë.

Neni 7 i TUE mundëson që një shtet anëtar të bllokojë vendosjen e sanksioneve ndaj një vendi tjetër të BE-së, edhe nëse ky shtet ka shkelur vlerat themelore të Unionit. Ky mekanizëm, ndonëse ndihmon për ruajtjen e barazisë mes shteteve, shpesh është përdorur për qëllime politike të ngushta.

Neni 48 i TUE përcakton që çdo ndryshim në traktatet e BE-së kërkon unanimitet nga të gjitha shtetet anëtare, duke bërë shumë të vështirë kalimin në një sistem vendimmarrjeje që bazohet në shumicën e cilësuar, siç ndodh në shumicën e rasteve në politikën e brendshme të BE-së.

Neni 238 i TFEU mundëson shumicën e cilësuar në disa fusha, por në çështje si politika e jashtme dhe disa çështje të tjera kyçe, ende kërkohet unanimiteti. Ky mekanizëm ndihmon në ruajtjen e balancës mes shteteve anëtare, por në shumë raste ka ngadalësuar veprimin e BE-së në kohë krizash.

Rasti i Heqjes së Vetos nga Një Shtet Anëtar

Me kalimin e viteve, disa shtete anëtare kanë propozuar ndryshime që do të mundësonin heqjen e të drejtës së vetos në fushat ku vendimet janë të bllokuara nga interesa të ngushta kombëtare. Kjo ka qenë pjesërisht një përgjigje ndaj ngadalësimit të proceseve të vendimmarrjes dhe nevojës për veprime të shpejta dhe të koordinuara nga ana e BE-së.

Në vitet e fundit, disa shtete të fuqishme, si Gjermania dhe Franca, kanë theksuar se heqja e vetos në çështje të politikës së jashtme mund të jetë e nevojshme për t’u përgjigjur shpejt ndaj krizave globale. BE-ja shpesh ka hasur pengesa të mëdha për të arritur një konsensus mbi çështje të tilla si sanksionet ndaj shteteve të huaja ose ndërhyrjet në rajonet problematike. Një sistem që bazohet në shumicën e cilësuar mund të lejojë BE-në të veprojë më shpejt dhe më efektivisht.

Po ashtu, Austria dhe Holanda kanë shprehur gatishmërinë për të hequr veton në çështjet e zgjerimit të BE-së, për të shmangur bllokimin e padrejtë ndaj vendeve të Ballkanit Perëndimor. Megjithatë, ky propozim ka hasur kundërshtime, pasi shumë shtete të BE-së e shohin zgjerimin si një çështje të brendshme dhe ndoshta të dëmshme për interesat e tyre kombëtare.

Një shembull konkret i përdorimit të vetos në procesin e zgjerimit është Maqedonia e Veriut, një vend që ka qenë i bllokuar për vite me radhë për shkak të kundërshtimit të disa shteteve anëtare, përfshirë Bullgarinë, që përdori veton për të bllokuar hapjen e negociatave për anëtarësim. Ky bllokim, që ka qenë për arsye historike dhe politike, ka penguar procesin e integrimit të Maqedonisë së Veriut në BE, duke krijuar një ndjenjë të padrejtësisë në rajon.

Analisti Qani Shabani ka theksuar se heqja e vetos nga një shtet anëtar në çështjet e zgjerimit do të ishte një hap i rëndësishëm për t’i dhënë fund bllokimeve të paarsyeshme dhe për të mundësuar një rrugë më të shpejtë për vendet si Maqedonia e Veriut drejt anëtarësimit në BE. Sipas Shabanit, ky mund të ishte një hap i rëndësishëm për t’u dhënë mundësi vendeve të Ballkanit Perëndimor që të përmbushin angazhimet e tyre reformuese dhe të kontribuojnë më mirë në forcimin e BE-së.

Heqja e vetos nga një shtet anëtar i BE-së do të ishte një hap i madh drejt një BE-je më efikase dhe më të unifikuar, që mund të reagojë më shpejt dhe më kohezivisht ndaj krizave globale dhe sfidave të kohës. Qani Shabani ka theksuar se ky është një moment ideal për të reformuar mënyrën e vendimmarrjes në BE dhe për të kaluar nga një sistem që bazohet në unanimitet në një që mbështetet në shumicën e cilësuar. Kjo do të mundësonte një BE më dinamike, që do të mund të përballet me sfidat e reja të politikës ndërkombëtare dhe do të kontribuonte më shumë në stabilitetin dhe paqen globale.

Nëse disa shtete anëtare vendosin të heqin dorë nga e drejta e vetos, ky mund të shërbejë si një precedent për një reformë të mëtejshme në strukturat e vendimmarrjes të BE-së, duke garantuar që vendimet e BE-së të merren në mënyrë më transparente, më të shpejtë dhe më të drejtë. Ky proces mund të ketë ndikim të drejtpërdrejtë për shtetet që janë ende në pritje të integrimit, si Maqedonia e Veriut dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, nduke i hapur rrugë për një të ardhme më të sigurt dhe më të bashkuar për të gjithë qytetarët evropianë.