Dominimi i politikës në arsim në RMV-ut !

Shkruan: Mehdi Memeti

Punonjësit arsimor, duhet vazhdimisht ta zhvlerësojnë politikën, e jo politika t’i zhvlerëson ata. ( M.M. )
Meqenëse politika ndikon në arsim në RMV-ut, mjafton të përmenden këto fakte : Kushtetuta, Ligjet e arsimit, Koncepcionet arsimore, Programa nacionale, Planet dhe programet mësimore, tekstet shkollore, përkthyesit e teksteve shkollore etj. Nga viti 1991- 2025, plotë tridhjetë e katër vite, vërtet, paraqesin problem seioz arsimor në shek. e ri XXI !
Nga faktorët e lartë përmendur, edhe pse ka patur disa përmirësime, përsëri edhe mëtutje, arsimi nuk është duke e gjetur vendin e duhur dhe meritor në shoqërinë tonë. Andaj, me plotë të drejtë thuhet: “se arsimi e ka humbur kuptimin”.
Po ti referohemi Kushtetutës së RMV-ut, të ish Republikës Jugosllave, asaj të vitit 1974, ka qenë shum më e avuancuar se ajo e vitit 1991 me plotësim ndryshime deri në vitin 2019. Jo rastësisht kërkohet një shqyrtim serioz nga ekspertë juridik ndërkombëtarë dhe vendor, të bëhet një ndërhyrje dhe ndryshim i domosdoshëm në Kushtetutë.
Me kushtetutën e vitit 1974, parafrazoj, “Shqiptarët ishin të barabartë me maqedonasit bile edhe turqit dhe pakicat tjera që jetonin në të”.
Po t`i hedhësh një paralele Kushtetutës së vitit 1974, dhe asaj të vitit 1991, shihet qartë, se dallojnë dukshëm, miratuar njëanshëm, pa vullnetin e popullit shqiptarë. Fjala është për amandamentin IV, rreth sovranitetit të shtetit, shkojnë edhe më largë, citoj: ” Qytetarët e Maqedonisë, populli maqedonas, si dhe qytetarët të cilët jetojnë brenda kufijëve të saj, të cilët janë pjesë e popullit shqiptar, turk, vlleh, rom, boshbjak etj.” duke pretenduar se sovraniteti i shtetit i takon vetëm popullit maqedon. Është mjaftë diskutabile, edhe pas Marveshjes së Ohrit, sidomos kur bëhet fjalë për popullin shqiptarë. ” Për vet faktin që neni 7, i amandamentit I-rë, zavendësohet me amandamentin V-së, ku në nenin 1, thuhet : “Në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare, gjuhë zyrtare është gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj kirilik”. Ndërsa në nenin 2, të këtij amandamenti thuhet : “Gjuhë tjetër që e flasin së paku 20% e qytetarëve, gjithashtu, është gjuhë zyrtare dhe alfabeti i saj, siç është përcaktuar me këtë nen”. Pra, gjuha shqipe me kushtetutë është e cunguar padyshim, edhe sot e kësaj dite. Se kushtetuta, amandamentet, ligjet me të gjitha aktet normative ligjore e nënligjore kan ndikim dukshëm edhe në arsim.p.sh. Mjafton të analizohet Neni 10, i Ligjit të arsimit fillor,fq.3. Citoj :
(1) Puna edukativo-arsimore në shkollë fillore realizohet në gjuhën maqedonase dhe në alfabetin e saj kirilik.
(2) Për nxënësit e pjesëtarëve të bashkësive që ndjekin mësim në gjuhë të ndryshme nga gjuha maqedonase dhe në alfabeti i saj kirilik, puna edukativo-arsimore realizohet në gjuhën dhe alfabetin e bashkësisë përkatëse.
(3) Nxënësit nga paragrafi (2) i këtij neni, e mësojnë detyrimisht gjuhën maqedonase dhe alfabetin e saj kirilik.”
Klasat politike maqedoase, harruan se kushtetuta e vitit 1991, u bojkotua nga parlamentarët shqiptarë të asaj kohe, si dhe referendumin e vitit 1992, nga populli shqiptarë !
Gjithashtu, klasat politike maqedonase, kan patur tentativa të vazhdueshme për ti vënë në lëvizje disa shqiptarë autoritarë, kundër interesave tona kombëtare, për të realizuar qëllimet e tyre afatgjate. Apo ndoshta vallë kan qenë në bashkëpunim të vazhdueshëm, (kuptohet me përjashtime) ! Disa emra janë manipuluar për shuma të vogla apo të majme parash. Emrat e tyre figurojnë në vet koncepcionet arsimore, programat nacionale, në plan -programet mësimore, tekstet shkollore përkthyesit e teksteve si dhe në Enciklopedinë famëkeqe maqedonase etj.
Shpesh shtrojmë pyetjen ? Deri kurrë shteti do të tentoj ta mbaj peng një popull autokton mbi 30% shqiptarë, “sipas statistikave të regjistrimit të fundit 2021” me plotë ndërkëmbëza !? …
Tek e fundit asgjë s`kemi të përbashkët rreth gjuhës shqipe dhe asaj maqedonase, s`kemi të përbashkët as kulturën e as traditën, por kemi vetëm fatin e përbashkët në gadishullin Ilirik, në të mira dhe të këqija të përbashkëta.
Mendojmë se ka rrugë tjera demokatrike me të cilat duhet vepruar klasat politike shqiptare dhe maqedonase pavarësisht asaj cila është në pushtet.Të mendohet dhe studiohet mirë, ky problem i kahmotshëm mes shqiptarëve dhe maqedonasve, kjo nënkupton ndrimin e Kushtetutës. Zgjidhjen politike juridike- kushtetuese, për shqiptarët e RMV-së.
Dihet fare mirë se nga viti 1941/42 deri në mbarimin e luftës së dytë botërore edhe pala maqedonase kan mësuar në gjuhën shqipe, sepse asaj kohe tokat e çlirume si në Maqedoninë e athershme, Kosovë, Mal të zi, Çamëri, Preshevë, mësohej shqip, edhe administrata ishte në gjuhën shqipe.
Marveshja e Ohrit me një avansim të vogël, në njërën anë, kurse në anën tjetër mjaftë nënçmuese e denigruese për popullin shqiptarë, popull 20%, pa emër. Bëjnë ligj “për përdorimin e gjuhëve”, dhe jo “ligj për gjuhën shqipe”,të nënshkruar nga ndërkombëtarët dhe partitë më të mëdha shqiptare dhe maqedonase të asaj kohe.
Kjo na detyron të përcjellim porosi te klasat politike maqedonase dhe populli maqedonas, drejtë vetëdijësimit që t`u rreken ndryshimeve kushtetuese mes dy popujve atij shqiptarë dhe maqedonas dhe të tjerëve që jetojnë në RMV-ut. Gjithësesi, duke i rishqyrtuar, ndryshuar, amandamentet kushtetuese nga amandamenti I – XXXIII, mbështetur në konventat ndërkombëtare mbi të drejtat njeriut.
Nga politikat arsimore ka zëra që tentojnë ta shtojnë numrin e orëve mësimore në lëndën e gjuhës maqedone, si dhe të mësohet nga klasa e parë. Tentativa të tilla ka patur edhe më herët, që nga viti 1991- 1996, por nuk u realizua, nga reagimet e shumta të intelektualëve shqiptarë të asaj kohe, grupeve punuese në Parlament, në veçanti nga grupi i pedagogëve shqiptarë nga Tetova, e gjetiu. Kështu, u sollë vendim, në vitin 1996, që gjuha maqedone të mësohet si lëndë e detyrueshme jo nga klasa e I-rë, por nga kl. e IV-të, te nxënësit me mësim në gjuhën shqipe.
Gjuhën shqipe komuniteti maqedonas duhet ta mësoj nga klasa e IV-të, siç e mësojnë nxënësit shqiptarë, si mësim i rregullt i detyrueshëm. Kjo nënkupton reciprocitetin.
Të mos vij puna deri aty që nëpër shkollat me mësim në gjuhën shqipe, lënda e gjuhës maqedone pse jo, të bojkotohet si gjuhë e detyrueshme.
Pra, shqiptarët e maqedonët, si dy komunitete më të mëdha në vend, duhet ta mësojnë gjuhën e njëri tjetrit duke e ndryshuar amandamentin V, dhe që gjuha shqipe të dukej e barabartë dhe zyrtare, që duhej të ishte kështu: “Në gjithë territorin e vendit në RMV-ut, si dhe në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare, gjuhë zyrtare të jetë gjuha maqedone dhe shqipe, me alfabetet e tyre , kirilik dhe shqip”.
Elita politike maqedonase duhet ta bind komunitetin maqedonas, se ky shtet është multietnik e jo njënacioal. Në preambulë duhet të figuron se: RMV-ut është shtet i maqedonëve, shqiptarëve dhe të tjerëve, me sovranitet të plotë në tërë teritorin e vendit.
Klasat politike maqedonase, duhet të pranojnë se gjuha shqipe është gjuhë shtetërore dhe nuk duhet të ketë tretman si gjuhë e dytë e huaj në arsim.Të pranojnë këshilla anësh, debate të hapura të përbashkta rreth ndryshimeve kushtetuese. Nuk duhet shmangur bisedave publike, organeve profesionale, por, të shprehin mendimet, idetë dhe argumentet e tyre bashkërisht.Të vërtetohet se kemi shtet dy etnik me pakicat tjera, që jetojnë në te, e jo të pretendojnë për shtet centralist- monoetnik.
Duhet të ndërtojmë mekanizma ligjor kushtetues respektivisht ligje, që të mbrohet me çdo kusht diskriminimi në vend.Duke mos i dhënë hapsirë politikës që të dominon në shtet, aq më tepër në arsim. Fjalën kryesore ta kenë me të vërtet ekspertët, akademikët, profesorët universitarë, profesionistët e çdo fushe pa paragjykime e stereotipe, rreth një shteti të fortë dhe të qëndrueshëm binacional, ligjor.
Të ndryshohen planet dhe programet mësimore (kurikulat), si dhe fondi i orëve mësimore, nga stërngarkimi. Edhe pse ka patur propozime të ndryshme në këtë drejtim, ku edhe vet personalisht kam paraqitur në MASH. Megjithate, mendojmë se fjalën përfundimtare duhet ta kenë ekspertët profesioal pedagogjik, ekspertët e fushave të ndryshme.
Arsimi në RMV-ut, duhet të jetë mbipartiak dhe mbi etnik për gjith shoqërinë që jeton në kët shtet.Mos të lejohet në asnjë mënyrë të dominoj politika. Ligjet a arsimit duhet të kenë frymë të marveshjeve politike nga kryetari i shtetit, Qeveria dhe Kuvendi i RMV-ut.
Përfundim:
Klasat politike maqedonase dhe ato shqiptare duhet njëherë e përgjithmonë, bashkërisht ti tekalojnë polarizimet e tejskajshme politike, duke filluar së pari, me Kushtetutën e RMV-ut. Duke ndërtuar një koncept politik të arsyeshëm, të shëndoshë, për të marrë pjesë në pushtet metë drejta të barabarta mes dy etnive më të mëdha në vend dhe pakicave të tjera.
Ti kushtohet rëndësi arsimit, drejtësisë, zhvillimeve ekonomike, sociale, pa pretendime majorizimi, në çdo sferë të jetës shoqërore, të ndërtohet një sistem arsimor bashkëkohorë demokratik siç e meritojmë.
Duhet larguar urrejtjen ndaj gjuhëve, nga të dy palët, pa paragjykime e stereotipe. Duke zhvilluar një plyralizëm kulturor, mardhënie të barabarta, tolerante dhe të hapura midis kulturave kombëtare që veç ekziston në nivel subnacional. Përmes një sistemi konfederal të bëhen përpjekje për një baraspeshë mes gjuhës shqipe dhe asaj maqedonase pa u rezikuar paqja.Kjo duhet gjithësesi të na shërbejë edhe si një paralajmërim, në kuptimin pozitiv të fjalës, që nënkupton, Tolerancë- Koegzistencë !
Se politika dominon dukshëm në arsim nuk ka fare dyshim.
E mbyllim me një porosi ndaj politikanëve : “Politikan, bëni kujdes se asgjë në këtë shtet, s`ka filluar me Ju, dhe as që do të mbaron me mandatet e juja.” (M.M.)
07.03.2025