Atenborozauri: Si u zhduk për pak nga historia

Bota e fillimit të Jurasikut ishte shumë më e ngrohtë se sot. Nuk ka prova për shtresa akulli në asnjë cep të planetit, dhe niveli i detit ishte shumë më i lartë. Ky ishte mjedisi i përsosur për atenborozaurin që të zhvillohej.

Pjesë të mëdha të Europës, ku jetonte atenborozauri, do të kenë qenë nën ujë gjatë fillimit të epokës Jurasike. Ishte një botë e mbuluar nga oqeane të ngrohta tropikale dhe dete të cekëta të mbushura me peshq, amonite, zvarranikë të tjerë detarë dhe breshka, thotë Becky McKean, një gjeologe në St. Norbert College në De Pere, Wisconsin.

LEXO EDHE:
Arkeologët zbulojnë monumentin e lashtë grek me artefakte të arta

Por nuk e dimë saktësisht pse atenborozauri u zhduk 189 milionë vjet më parë, ndonëse shumë zvarranikë detarë gjigantë të ngjashëm erdhën pas tij. Megjithatë, ky lloj ishte i rëndësishëm sepse shënoi një shpërthim të plesiozaurëve që zgjati për miliona vite përpara se ata të zhdukeshin përfundimisht rreth 66 milionë vjet më parë. Dhe sot, për fat të keq, nëse nuk llogarisim përbindëshin e Liqenit Nes, oqeanet tona janë dukshëm të zbrazëta nga përbindëshat e detit.

Evolucioni i atenborozaurit

Atenborozauri jetonte në fillimet e evolucionit të plesiozaurëve, zvarranikëve detarë me qafë të gjatë, kur kjo specie nuk kishte arritur ende madhësinë e saj gjigante. Është gjithashtu e vështirë të përcaktohet sa i madh do të ishte ky lloj, përveç nëse gjejmë të gjitha rruazat e tij. Por në këtë rast, atenborozauri ishte një fosil pothuajse i plotë kur u zbulua, dhe vlerësimet tregojnë se ky lloj arrinte rreth 4.2 metra.

Gjatë periudhës së Kretakut, plesiozaurët zhvilluan qafa dhe trupa më të gjatë dhe në përgjithësi u rritën shumë më tepër. Për shembull, elasmozauri, i cili jetoi gjatë periudhës së vonë të Kretakut, rreth 81 milionë vjet më parë, kishte një ndër qafat më të gjata të çdo plesiozauri, me një gjatësi totale prej rreth 13 metrash. Me qafën e tij të gjatë dhe kokën e vogël, ai do të kishte formën ideale për të arritur peshq përpara se trupi i tij i madh t’i trembte ata.

Specie të tjera që jetonin pranë atenborozaurit përfshinin një gjigant me hundë të ngushtë të quajtur iktiozaur. Ky zvarranik ngjante me një delfin, por nuk ishte gjitar dhe kishte një bisht vertikal në vend të një bishti horizontal. Pterozaurët, kushërinjtë fluturues të dinozaurëve, fluturonin mbi dete dhe herë pas here zhyteshin për të kapur peshq.

“Kjo ishte një pjesë e botës e mbushur plot me jetë,” thotë McKean.

Atenborozauri kryesisht gjuante peshq, çka studiuesit e dinë nga forma e dhëmbëve të tij të mëdhenj, të rrumbullakët dhe konikë. Mund të ketë konsumuar gjithashtu jovertebrorë që jetonin në rërë në fund të oqeanit, thotë Miguel Marx, një doktorant në gjeologji në Universitetin Lund, Suedi. Ky lloj do të ketë qenë një nga zvarranikët detarë më të mëdhenj të asaj kohe, duke e bërë të pamundur që shumica e specieve ta gjuanin atë si pre.

Me kaq shumë specie në oqeane, atenborozauri hante gjithçka që mund të futej në gojë.

“Ka gjasa që plesiozaurët e ndryshëm të hanin gjëra të ndryshme, sepse kishte shumë konkurrencë në mjediset detare të asaj kohe,” thotë Marx.

Një histori harrese

Jemi tepër me fat që kemi dëgjuar për atenborozaurin. Specia, që u zbulua për herë të parë në vitin 1880 dhe u përshkrua në një studim vitin pasues, pothuajse u zhduk nga historia kur nazistët bombarduan Muzeun Britanik gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke e shkatërruar atë dhe duke e humbur përfundimisht.

Rastësisht, dy kopje të tij ishin bërë përpara se të shkatërrohej, dhe që atëherë, ky mbetet i vetmi ekzemplar (pothuajse i plotë) i gjetur ndonjëherë. Në vitet e fundit, atenborozauri, i cili jetoi në ujërat pranë Anglisë, u riemërua në nder të natyralistit të madh britanik, Sir Riçard Atenborou.

Ka gjithashtu shumë gjëra që nuk dimë për atenborozaurin dhe plesiozaurët e tjerë, sepse ndryshe nga dinozaurët, shumë pak njerëz i studiojnë ata, thotë Marx. Ne kemi fosile në çdo kontinent dhe nga çdo periudhë e Epokës së Dinozaurëve, “thjesht nuk kemi mjaftueshëm studiues që t’i studiojnë,” thotë ai