Autokrate janë të gjitha regjimet që nuk organizojnë zgjedhje të lira
Mr.Ali Hertica
A ekziston një gjë e tillë si lidership autoritar në një shoqëri demokratike? Apo është një kontradiktë që mund të përfundojë vetëm me rënien e liderit ose me rënien e demokracisë? Vështrimet e shkencëtarëve politikë ofrojnë pak udhëzime. Në politikën krahasuese, ‘autoritar’ i referohet një rendi në të cilin nuk mbahen zgjedhje të lira dhe të ndershme. Në psikologjinë politike, një “personalitet autoritar” është dikush që vlerëson respektin, bindjen dhe sjelljet e mira mbi pavarësinë, kujdesin dhe kuriozitetin, preferenca që duket se kanë njëfarë lidhje me sjelljen elektorale.1 Por këto qasje nuk na ndihmojnë të kuptojmë Sjellja dhe politika e Trump-it, Orbán, Modi, Duterte dhe Bolsonaro, të zgjedhur dikur. Ata as nuk mund të na thonë nëse përhapja e lajmeve të rreme mund të quhet ‘autoritare’, apo nëse mbledhja e fshehtë e të dhënave tona personale kërcënon demokracinë.Vështirësia që ka shkenca politike në interpretimin e këtyre fenomeneve është për shkak të tre kufizimeve në të menduarit se çfarë është ‘autoritare’ ose ‘autokratike’. Së pari, ka të bëjë me një kategori të mbetur pa përkufizimin e vet: autokratike janë të gjitha regjimet që nuk organizojnë zgjedhje të lira dhe të ndershme. Së dyti, ka këtë theksim te zgjedhjet, ndërkohë që si politologët ashtu edhe qytetarët e thjeshtë janë skeptikë për një marrëdhënie të drejtpërdrejtë midis të drejtës për të votuar dhe kontrollit real mbi vendimmarrjen politike. Kjo lidhet me problemin e tretë: supozimin se vendimmarrja politike – demokratike apo autoritare – bëhet ende në nivel shtetëror. Prandaj, ndikimi i proceseve të shumta të globalizimit në dekadat e fundit është injoruar.
Për të kuptuar se çfarë duhet të konsiderohet “autoritare” sot, na duhet një përkufizim i autoritarizmit që është thelbësor dhe dinamik në vend që të tregojë thjesht një mungesë ose mangësi; i cili fokusohet në sabotimin e proceseve të llogaridhënies në një kuptim të gjerë, jo vetëm në drejtësinë e zgjedhjeve; dhe kështu i jepet vetes vlerësimit të proceseve politike brenda ose mbi shtetin, ose ndërmjet shteteve. Një përkufizim që fokusohet në praktikat politike dhe jo në sistemet politike do të na mundësojë më mirë të kuptojmë tendencat autoritare në shekullin e 21-të dhe t’u përgjigjemi pyetjeve urgjente të shoqërisë.Shkurtimisht, praktikat janë ‘modele veprimi të ngulitura në kontekste të caktuara institucionale’.2 Bëhet fjalë për më shumë se sjelljen e një individi, por më pak se një shtet. Të menduarit në termat e praktikave na lejon të studiojmë çdo element autoritar në qeverisjen e Indisë, Brazilit apo Shteteve të Bashkuara pa e cilësuar të gjithë sistemin politik si ‘autoritar’. Në të njëjtën kohë, nuk ka kuptim të mos shtrihet kategoria e ‘autoritarizmit’ për të përfshirë çdo fenomen politik me ndikim negativ tek qytetarët. Diskriminimi, dhuna, korrupsioni dhe pabarazia mund të lidhen me praktikat autoritare, por ato nuk janë sinonime. Unë e përkufizoj një praktikë autoritare si “një model veprimi, i ngulitur në një kontekst institucional, që saboton përgjegjësinë ndaj njerëzve mbi të cilët një aktor politik ushtron kontroll, ose ndaj përfaqësuesve të tyre, duke penguar aksesin e tyre në informacion ose duke shtypur zërin e tyre”. Praktika të tilla, nga mashtrimet zgjedhore dhe burgosjet e disidentëve deri te censura dhe propaganda, janë të zakonshme në regjimet autoritare, por ato nuk ndodhin vetëm atje. Ka dy mënyra për të penguar aksesin në informacion: fshehtësia e paautorizuar dhe gënjeshtra. Natyrisht, politikanët zbukurojnë, shtrembërojnë dhe shmangin të vërtetën gjatë gjithë kohës, por një model informacioni pengues shkon shumë përtej një gënjeshtër të njëhershme ose disa ngjyrosje të fakteve. Për shembull, gënjeshtra e Presidentit Trump se betimi i tij ishte inaugurimi më i ndjekur ndonjëherë nuk është pjesë e një modeli më të gjerë. Por pretendimet se miliona emigrantë të paligjshëm votuan në zgjedhjet presidenciale në SHBA janë një shembull i kësaj. Akuzat u bënë fillimisht gjatë fushatës zgjedhore, dhe pas zgjedhjeve (pavarësisht fitores) të përsëritura vazhdimisht nga vetë Trump dhe zyrtarë të tjerë. Madje u krijua një komision, i kryesuar nga zëvendëspresidenti Mike Pence, për të hetuar të ashtuquajturin mashtrim. Kjo iniciativë, përfundimisht e rrënuar nga paditë dhe mungesa e bashkëpunimit nga shumica e shteteve, mund të ketë pasur qëllimin përfundimtar për të dekurajuar dhe komplikuar votimin e qytetarëve me prejardhje migrimi. Shembulli tregon se si mund të lidhen sabotimi i proceseve të llogaridhënies përmes gënjeshtrave dhe sabotimi përmes shtypjes së votave.
Por një votë është më shumë se një kuti votimi: një zë, jo vetëm një votë. Ligji i Hungarisë për median i vitit 2010, kur partia Fidesz e Orbanit fitoi zgjedhjet me një shumicë absolute, është një shembull i shtypjes së ‘një zëri’. Ky ligj e vendosi median nën mbikëqyrjen e një këshilli të dominuar nga anëtarët e partisë qeverisëse. Ky këshill nuk ka një mandat zyrtar censurimi, por ka fuqinë për të vendosur gjoba jashtëzakonisht të rënda ndaj stacioneve radiotelevizive për shpifje ose shpifje. Kompetencat e këshillit të medias, së bashku me procedurat e manipuluara të tenderit, kanë pasur një efekt shtypës në median hungareze.